مقدمه: پهلویسم به دوران حکومت سلسله ساسانیان در ایران (از 224 تا 651 میلادی) و فرهنگ و هنر مربوط به این دوران اشاره دارد. در این نوشتار، به بررسی عناصر فرهنگی پهلویسم و تاثیر آن بر فرهنگ ایرانی در دورانهای مختلف میپردازیم.
بخش اول: زبان پهلوی زبان پهلوی یکی از شاخههای زبان ایرانی باستان است و در دوران ساسانی به عنوان زبان رسمی و ادبی کاربرد داشت. بسیاری از متون زرتشتی، تاریخی و ادبی از این دوران به زبان پهلوی نگارش یافتهاند. در ادبیات پهلوی، اشعار گتیک به عنوان نمونهای از شعر زرتشتی، کتابهای پندار و دانش از جمله دنکرد، و تاریخهایی مانند خوادیگار نامه در دسترس میباشند.
بخش دوم: هنر و معماری پهلویسم هنر و معماری پهلویسم شاهد تأثیرات هنری هخامنشیان و رومیان است. در معماری ساسانی، ساختمانهایی مانند تالارها، کاخها و ایوانها رایج بودند. همچنین، طراحیهایی با نقوش حیوانات، پرندگان و انسانها در ساختمانها دیده میشود. در هنر سفالگری، سکهسازی و نقاشی نیز تاثیرات پهلویسم قابل مشاهده است.
بخش سوم: دین و فلسفه پهلوی در دوران ساسانی، دین زرتشتی به عنوان دین رسمی امپراتوری شناخته میشد. این دوره شاهد تقویت دین زرتشتی و مکتب فکری آن بود. اعتقادات اصلی زرتشتی شامل خدای اهورا مزدا، نیکی و بدی، اصل انتخاب و امید به رستاخیز و آخرت میباشد. فلسفههای دوران پهلوی نیز بر پایه این اعتقادات و تفکرات اخلاقی شکل گرفتند.
بخش چهارم: پهلویسم در فرهنگ ایرانی-اسلامی پس از ورود اسلام به ایران، فرهنگ پهلویسم و اسلام به تدریج با هم آمیخته شدند. تأثیرات پهلویسم در فرهنگ ایرانی-اسلامی به وضوح قابل مشاهده است. از جمله این تاثیرات میتوان به حضور شعر و ادبیات پهلوی در اشعار خواجه شمسالدین محمد حافظ شیرازی، شاعر بزرگ ایرانی قرن هشتم هجری، اشاره کرد.
همچنین در هنر و معماری اسلامی ایرانی، تأثیرات پهلویسم به وضوح قابل مشاهده است. مثلاً در معماری اسلامی ایرانی، بهویژه در دوران سلجوقیان و صفویان، الگوهایی از معماری دوران ساسانی مانند ایوانها، تالارها و کاخها به کار گرفته شده است.
نتیجهگیری: پهلویسم به عنوان یکی از مهمترین بخشهای تاریخ و فرهنگ ایران، نقش موثری در شکلگیری هویت ملی و تاریخی ایرانیان داشته است. این فرهنگ با تاریخ کهن و ریشههای عمیق در ایران، در دورانهای مختلف تاریخی و در جوامع متفاوت ایرانی همچنان حضور دارد و تأثیرات آن در فرهنگ ایرانی-اسلامی به چشم میخورد. بنابراین، مطالعه و بررسی پهلویسم، درک بهتر و آگاهی از تاریخ و فرهنگ ایرانی را برای ما آسانتر میکند. شناخت این دوره از تاریخ کهن ایران میتواند در فهم بهتر ریشهها و تحولات فرهنگی، هنری و اجتماعی ایران کمک کند و نقش مهمی در حفظ و ارتقاء هویت ملی ایرانیان ایفا کند. در نهایت، آشنایی با پهلویسم و عناصر فرهنگی آن، پنجرهای به سوی گذشته روشن و پرافتخار ایران باز میکند که همچنان در امروز و فردای ما نقش دارد.